پیشران‌های اقتصاد سیاسی مؤثر بر قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی پردیس البرز، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران ایران.

4 استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر که باهدف تبیین و شناسایی پیشران‌های اقتصاد سیاسی اثرگذار بر قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران انجام گردیده است.
روش شناسی: این تحقیق ازلحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی است. برای شناسایی پیشران‌های اقتصاد سیاسی از اسناد و مدارک بالادستی و منابع کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی مبتنی بر روش تحلیل مضمون (نرم‌افزار اطلس‌تی. آی)، انجام که به شناسایی بیش از 270 مضمون پایه منجر گردیده است.
یافته ها: مضامین پایه پس از ترکیب و تلخیص به 64 مضمون محوری تقلیل و درنهایت 14 مقوله اصلی به‌عنوان پیشران‌های کلیدی استخراج‌شده است.
نتیجه گیری: نتایج و یافته‌های تحقیق نشان می دهد، اقتصاد سیاسی داخلی از اثرگذاری بیشتری بر قدرت نظامی ایران برخوردار است. ترتیب توالی اثرگذاری پیشران‌ها عبارت است از: جغرافیا و منابع استراتژیک، دولت رانتیر، مجتمع‌های نظامی- صنعتی، ارکان قدرت سیاسی، روابط و مناسبات خارجی، استراتژی ژئوپلیتیکی، نظم وستفالی، شوک‌های نفتی، نظم آنارشیک، تجارت خارجی، دیپلماسی دفاعی، نظم لیبرال، جهانی شدن و تحریم‌های بین‌المللی. همچنین ابعاد قدرت نظامی متأثر از اقتصاد سیاسی به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: هزینه‌های نظامی، تجهیزات و فناوری، دیپلماسی دفاعی، نیروی انسانی، فرماندهی و مدیریت و ساختار سازمانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Drivers of political economy affecting the military power of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Massoud Mossadegh 1
  • Marjan Badiee Azandahi 2
  • Rasoul Afzali 3
  • Mohsen Moradian 4
1 PhD student of Political Geography, Alborz Campus, Tehran University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
4 Assistant Professor, Superme National Defense University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The current research, which was carried out with the aim of explaining and identifying the drivers of political economy affecting the military power of the Islamic Republic of Iran, is practical in terms of its purpose and descriptive-analytical in terms of its nature and method. Upstream documents and library sources have been used to identify the drivers of political economy. Qualitative data analysis based on the theme analysis method (AtlasT.I software), which led to the identification of more than 270 basic themes. After combining and summarizing, the basic themes were reduced to 64 core themes and finally 14 main categories were extracted as key drivers. In order to explain the effect of political economy drivers on Iran's military power, the method of mutual influence matrix and the Mikmaq questionnaire (20*20 matrix) have been used. The responses of the statistical population include: 37 faculty members of the military and civilian universities of the country who were selected in a non-probability purposeful way, were collected and analyzed. The results and findings of the research show that the domestic political economy has a greater effect on Iran's military power. The sequence of influence of drivers is: geography and strategic resources, rentier government, military-industrial complexes, pillars of political power, foreign relations, geopolitical strategy, Westphalian order, oil shocks, anarchic order, foreign trade, diplomacy Defense, liberal order, globalization and international sanctions. Also, the dimensions of military power affected by political economy are: military expenses, equipment and technology, defense diplomacy, manpower, command and management and organizational structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Domestic political economy
  • Global political economy
  • Iran's military power

مراجع

  • ابرین، رابرت. و مارک، ویلیامز. (1398). اقتصاد سیاسی جهانی، ترجمه: چگنی‌زاده، غلامعلی و راه نجات، میترا، تهران: وزارت امور خارجه، چاپ دوم.
  • احتشامی، انوشیروان. (1396). اقتصاد سیاسی، جنگ و انقلاب (بررسی سیر دگرگونی در منطقه خلیج‌فارس). ترجمه: فرخنده، ایوب و سلامی استاد، محمد. تهران: انتشارات دنیای اقتصاد، چاپ اوّل.
  • ادیب­زاده، مجید. (1392). خیزش عقلایی شدن در طلوع ایران مدرن، تهران، انتشارات ققنوس.
  • ارغونی پیر سلامی، فریبرز. (1394). باز درآمدی بر روابط چین و ایران در پرتوی هویت‌های بین‌المللی، تهران: مخاطب.
  • اطاعت، جواد. و نصرتی، حمیدرضا. (1392). ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی ایران، تهران: علم.
  • ایوبی­پور، محمد. و عیوضی، محمدرحیم. (1398). تعیین پیشران‌های تمدن سازی نوین اسلامی با رویکرد تحلیل تأثیر متقاطع، دو فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، تهران: دانشگاه شاهد، 2(1). 400-387.
  • آزاد، امیر حامد. (1396). نیروی قدس: برسازی استراتژیک ایران، تهران: ­مطالعات اندیشه‌سازان نور.
  • باری، کلارک. (1396). اقتصاد سیاسی ­تطبیقی، مترجم: عباس حاتمی، تهران: ­کویر، چاپ سوم.
  • بروکز، استفان. و ولفورث، ویلیام. (1395). جهان نامتوازن (روابط بین­الملل و چالش استیلای آمریکا)، ترجمه: فاطمی­نژاد، سید احمد و احمد صادقی، تهران: وزارت امور خارجه.
  • بروکس، ریسا. و استنلی، الیزابت. (1397). خلق قدرت نظامی (سرچشمه­های اثربخشی نظامی)، ترجمه: موسسه آموزشی و پژوهشی صنایع دفاعی و مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، تهران.
  • بشریه، حسین. (1378). دولت و جامعه مدنی (گفتمان‌های جامعه‌شناسی سیاسی)، ویژه مجله نقد و نظر، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • بول، هدلی. (1396). جامعه آنارشیک، مطالعه­ای در باب نظم در سیاست جهان، ترجمه: فاطمه سلیمانی پورلک، تهران: مخاطب.
  • بهمن، شعیب. (1396). توافق سلیمانی – پوتین (امکان‌سنجی روابط راهبردی ایران و روسیه)، تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
  • بهمن، شعیب. (1399). نگاه روسیه به ایران، تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
  • پاشنگ، مریم. (1400). جایگاه ایران در نقشه‌ی جدید انرژی جهان، تهران، انتشارات آگاه.
  • ترازنامه انرژی کشور سال 1397. (1399). وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران، معاونت امور برق و انرژی، دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد کلان برق و انرژی.
  • جعفری‌نیا، عباس. (1398). تحلیل شاخص‌های قدرت نظامی واحدهای سیاسی – جغرافیایی در عرصه نظام بین‌الملل، فصلنامه علمی – پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 33 (3)، 465-445.
  • حافظ­نیا، محمدرضا. و کاویانی راد، مراد. (1392). افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی، تهران: سمت، چاپ چهارم.
  • حافظ­نیا، محمدرضا. (1401). اصول ­و مفاهیم­ ژئوپلیتیک (ویرایش جدید). مشهد: پاپلی، چاپ چهارده.
  • حکیمی‌ها، سعید. و هفتانی، مهدی. (1394). تجارت بین‌المللی تسلیحات در چارچوب مقررات سازمان تجارت جهانی و استثنائات امنیتی آن، مجله سیاست دفاعی. 23(92). 158-125.
  • خامنه‌ای، سیدعلی. (1368). بیانات مراسم ششمین دوره فرماندهی و ستاد دانشگاه امام حسین (ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری.
  • خانی جوی‌آباد، محمود. (1399). اقتصاد سیاسی و سیاست خارجی، تهران: دنیای اقتصاد.
  • دل‌فروز، محمدتقی. (1399). دولت و توسعه اقتصادی/اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت­های توسعه­گرا، تهران: آگاه.
  • دولت­آبادی، محسن. و شفیعی سیف­آبادی. (1400). سیاست خارجی ایران؛ از سال 1357 تا 1400؛ نگاهی از درون، تهران: کتاب پولیتیا.
  • ر، بال؛ وب، آلن. و ­پیترز، گای. (1395). سیاست ­و حکومت جدید، مترجم: عبدالرحمن عالم، تهران.
  • رستمی، محمود. (1386). فرهنگ واژه­های نظامی، تهران: چاپ ممتاز.
  • سال­نمای امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران. (1397)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی و سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
  • سال­نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تحولات راهبردی. (1399-1398)، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی – غیرانتفاعی.
  • ستاری­خواه، علی. (1398). آینده‌پژوهی و سناریونویسی کاربردی، ویرایش دوم، تهران: دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
  • سری زمانی نماگرها و شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 55 سال کشور. (1399). تهران: مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران.
  • سلیمی، حسین. (1396). نظریه‌های گوناگون درباره جهانی‌شدن، تهران: ­سمت، چاپ پنجم.
  • صادقی، حسین. فرامرزی، هادی. و خلج زاده، مهدی. (1399). مقدمه‌ای بر اقتصاد سیاسی ایران در سایه تحریم، تهران: نور علم.
  • قاضی‌زاده، علیرضا. (1399). مبانی امنیت ملی، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات راهبردی – ابرار معاصر تهران.
  • قاضی­زاده، علیرضا. (1400). مسائل راهبردی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت علوم و تحقیقات و فناوری با مشارکت پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • قامت، جعفر. (1394). منافع ملی و امنیت ملی، تهران: قومس.
  • کرونین، استفانی. (1394). ارتش و دولت‌سازی در خاورمیانه مدرن، ترجمه: علی بابایی، غلامرضا، تهران: وزارت امور خارجه.
  • کرونین، استفانی. (1398). ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه: علی بابایی، غلامرضا، تهران: خجسته.
  • گیدنز، آنتونی. (1399). پیامدهای مدرنیته، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز، چاپ دهم.
  • گیلپین، رابرت. پل، دارل. و لئونارد، سیبروک. (1396). مرزهای نو در اقتصاد سیاسی بین­الملل، ترجمه: طیّب، علیرضا، تهران: چاپ بخش.
  • لارسون، توماس. و دیوید، اسکیدمور. (1393). اقتصاد سیاسی بین­الملل (تلاش برای کسب قدرت و ثروت)، ترجمه: ساعی، احمد و مهدی تقوی، تهران: قومس، چاپ ششم.
  • متقی، ابراهیم. و فاطمه، ادهمیان. (1387). سیاست­های دفاعی و راهبرد تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی، تهران: 2 (16).
  • محمدنیا، مهدی. (1396). مجتمع نظامی – صنعتی، چگونگی شکل‌گیری، بین‌المللی شدن و پیامدها، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول.
  • مروی، علی؛ شایسته، افسانه. (1400). اقتصاد تحریم (بررسی تحریم‌های اقتصادی در جهان و اقتصاد تحریم و پساتحریم در ایران، تهران: آردن.
  • میرترابی، سعید. (1393). درآمدی ­بر اقتصاد سیاسی نفت ­و مسائل نفت ­ایران، تهران: قومس، چاپ سوم.
  • میرشایمر، جان. (1396). تراژدی سیاست قدرت­های بزرگ، ترجمه: غلامعلی چگنی‌زاده، تهران: مرکز مطالعات سیاسی و بین­المللی وزارت امور خارجه ج. ا.ایران، چاپ پنجم.
  • نجفی، سجاد؛ یزدان پناه درو، کیومرث؛ پیشگاهی فرد، زهرا؛ بدیعی ازنداهی، مرجان. (1399). تبیین مهم‌ترین نیروهای پیشران تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران در افق 1410، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی. 5 (16)، 87-63.
  • نیلی، مسعود. (1396). اقتصاد ایران ­به کدام سو می­رود؟ تهران: دنیای اقتصاد، چاپ دوّم.
  • هادی­زنوز، بهروز. (1398). تحلیل ­­تحریم‌های بین‌المللی ایران، تهران: اقتصاد فردا، چاپ سوم.
  • Beckley, Michael. (2010). Economic Development and Military Effectiveness, The Journal of Strategic Studies, 33:1, 43-79, DOI: 10.1080/01402391003603581.
  • Bellais, Renaud. (2013). Technology and the Defense Industry: Real Threats, Bad Habits, Or New (Market) Opportunites? https://www.cairn. Info/revue-journal – of- innovation – economics – 2013 -2- page:59-78.
  • Braun, Virginia; Victoria, Clarke. (2006). Using themeatic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology. 3 (2):83.
  • Feffer, john (2022), Glbalization & Militarization, https:// ips-dc. Org.
  • Gill, Bates. (1998). China,s Arms Exports to IRAN and U.S. – China Relation, Monterry Institute of International Studies: East Review of International Affairs, Vol. 2No. 2/May 1998.
  • Holsti, O.R. (1969). Content analysis for the social sciences and humanities, Reading, MA: Addison – Wesley.
  • com: by: Adam Hayes updated May 05,2022 Reviwed by Erika Rasure.
  • Irandoust, Manuchehr. (2017). Militarism and globalization: Is there an empirical link? This article is an open access publication.
  • Lamrani, Omar. (2020). Iran,s Conventional Military Capabilities, https://www. Newlinesinstitute.org.
  • Laurence S, Moss. (1967). The Power Elite Revisited. Left and Right: Journal of Libertarian Thought, Vol. 3, No. 3, p 40.
  • Maersheimer, J.J. (1994/5). The False Promise of International Institutions, International Security. 19 (3): 5-49.
  • Goldman Emily, Leo J, Blanken. (2012), THE ECONOMIC FOUNDATIONS OF MILITARY POWER, University of California-Davis.
  • Helal, Mohamed. (2019). Anarchy, ordering principles and the constituve regime of the international system, Published online by Cambridge University, Volume 8, Issue 3.
  • Staples, steven, The relationship between globalization and militarism, Social Justice, San Francisco Vol 27, Iss 4 (2000): 18-23.
  • Stokes, eddie. (2019). globalization and the diffusion of military capabilities, A thesis: Master of Arts in Political Science, Boise State University.
  • United States Department of Defense. (2023). ANNUAL THREAT ASSESSMENT OF THE U.S. INTELLIGENCE COMMUNITY.
  • Waterman, Kit David. (2018). The Political Economy of U.S. Military Strategy, the University of Exeter as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy in Politics.
آینده‌پژوهی دفاعی
دوره 8، شماره 29
شهریور 1402
صفحه 161-203

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار