ترتیبات امنیتی ناظر بر قفقاز جنوبی (فرصت‌ها و چالش‌های آینده)

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران.

2 پژوهشگر پژوهشکده نگاه دو، تهران، ایران.

چکیده

قفقاز جنوبی به‌عنوان جنوب‌شرقی‌ترین منطقه اروپا، از بعد ژئوپلتیکی و ژئواکونومیک برای اتحادیه اروپا، آمریکا، روسیه و سایر کنشگران منطقه‌ای از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌باشد. این منطقه در یکی دو سال اخیر، کانون تحولات مهم امنیتی بوده که تهدیدات و فرصت‌های بالقوه و بالفعلی را برای ج.ا.ایران ایجاد نموده است. لذا پایش تحولات مذکور، شناسایی و تحلیل بازیگران اصلی و پیش‌بینی آینده‌های پیش‌روی منطقه امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی سناریوهای ناظر بر ترتیبات امنیتی قفقاز جنوبی با تمرکز بر بحران اوکراین و با روش‌شناسی مرکب آینده‌پژوهی صورت گرفته است. در این راستا ضمن انجام مطالعات اسنادی و بهره-برداری از دانش ضمنی خبرگان موضوع، تعداد 7 کنشگر اصلی منطقه‌ای و 3 کنشگر اصلی فرامنطقه‌ای شناسایی و سپس با منطق ماتریس اثرات متقاطع، تعداد 10 متغیر اولویت‌دار شناسایی شد و سپس در محیط نرم افزار میک‌مک میزان اثرات مستقیم و غیرمستقیم آنها محاسبه گردید و در مرحله نهایی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است از تعداد 10 بازیگر مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان به عنوان عناصر کلیدی و کشور روسیه به عنوان پیشران در معادلات امنیتی منطقه قفقاز جنوبی ایفای نقش خواهند کرد. در پایان تعداد دو سناریو بر مبنای نوع و نحوه عمل بازیگر پیشران منطقه یعنی روسیه ارائه و ترتیبات امنیتی منطقه براساس آن ترسیم و در بخش پایانی ضمن تشریح فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو، توصیه‌هایی برای ج.ا.ایران ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

South Caucasus security arrangements (future opportunities and challenges)

نویسندگان [English]

  • Abbas Jaifarinea 1
  • Zakaria Kazempour 1
  • Saeid Madadi 2
1 Assistant Prof. in Command and Staff University. Tehran. Iran.
2 Research Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The South Caucasus is extremely important for the European Union, America, Russia and other regional actors from the geopolitical and geoeconomic point of view. this region has been the focus of important security developments that have created potential and actual threats and opportunities for the Republic of Iran.
The current research is aimed at identifying the scenarios regarding the security arrangements of the South Caucasus with a focus on the Ukraine crisis and with a mixed future-research methodology. In this regard, the number of 7 main regional actors and 3 extra-regional main actors were identified, and then with the logic of the cross-effects matrix, the number of 10 priority variables was identified, and then the amount of their direct and indirect effects was calculated and analyzed and evaluated. .
The findings of the research indicate that out of the 10 important regional and extra-regional actors, two countries, Turkey and the Republic of Azerbaijan, will play a role as key elements and Russia as a driving force in the security equations of the South Caucasus region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • South Caucasus
  • -Russia- Ukraine
  • -security arrangements
  • ابراهیمی کیاپی، هادی، زارعی، کمال، (1399). تقابل راهبردهای ج. ا. ایران و رژیم صهیونیستی در منطقه استراتژیک قفقاز، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، دوره نهم، 32(62): 154-125.
  • بیگدلی، علیرضا، فرجی راد، عبدالرضا، (1400)، بررسی ابعاد و پیامدهای ژئوپلیتیک بحران قفقاز و بررسی ملاحظات اروپا و آمریکا، ایران یوریکا، 24/9/1400. قابل دسترس در آدرس: http: //www. eurica. ir.
  • جعفری‌‌نیا، عباس (1401). جنگ اوکراین و چشم‌‌انداز آتی نظام بین‌‌الملل، گاهنامه آینده‌‌بان، سال دوم، شماره مسلسل 42، پژوهشکده نگاه‌‌دو.
  • حسین زاده، شجاع، عسگر خانی، ابو محمد، میر عباسی، سید باقر. (1397). رویکرد روسیه و ترکیه به ترتیبات امنیتی در قفقاز جنوبی، فصلنامه جامعه‌‌شناسی 1(4): 237-209.
  • حیدری، غلام حسین، (1390). جایگاه قفقاز در سیاست قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 3(7): 245-207.
  • داود اوغلو، احمد، (1391)، عمق راهبردی، موقعیت ترکیه در صحنه بین‌المللی، ترجمه محمد حسین نوحی نژاد ممقانی، تهران، انتشارات امیرکبیر
  • راه نجات، میترا، کبیری، حسن، (1397). عوامل مؤثر بر واگرایی روابط ایران و گرجستان (2016-2000)، د7(1): 139-166.
  • ربانی، طاها، 1391، روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای مؤثر بر آینده موضوعات شهری، نخستین همایش ملی آینده‌‌پژوهی، 269-259.
  • رستمی، محمد، رمضانی، محمد جواد، آور، امین. (1396). بحران‌های امنیتی در قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، اولین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران.
  • کاکایی، سیامک، دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1400). سیاست ترکیه در مناقشه قره‌باغ، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 27(115): 122-97.
  • کلانتری، فتح الله، کاویانیفر، پیمان. (1399). اولویت بندی تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران از راه قفقاز جنوبی: راهبردها و راهکارها، مطالعات اوراسیای مرکزی، 13(2): 644-623.
  • مولایی، محمدمهدی؛ طالبیان، حامد، 1394، آینده‌‌پژوهی مسائل ایران با روش تحلیل ساختاری، فصلنامه مجلس و راهبرد، 23(86): 5- 32.
  • وثوقی، سعید، مرادی فر، سعیده، صفری، عسگر. (1393). تحلیل موضوع‌های امنیتی قفقاز جنوبی بر اساس نظریه امنیتی مکتب کپنهاگ، مطالعات اوراسیای مرکزی، 7(1): 175-194.
  • هومن، حیدرعلی، 1388، راهنمای عملی تدوین پایان‌‌نامه تحصیلی، انتشارات پیک‌‌فرهنگ، تهران

 

  • Asan, seyda serdar, Umut asan, (2007), Qualitative cross-impact analysis with time consideration, Technological forecasting and social change, vol74
  • Attri, R. , N. Dev and V. Sharma (2013). "Interpretive Structural Modelling (ISM) approach: An Overview", Research Journal of Management Sciences, 2(2), 3-8
  • Avdaliani, Emil. (2022). The war in Ukraine overshadows tectonic changes in the South Caucasus, Trends Research & Advisory, 27 Jun 2022. Available at:
  • Bikdeli, Alireza. (2020). The Islamic Republic of Iran and South Caucasus Security: Nagorno-Karabakh Case, Institute for Political and International Studies (IPIS), August 2020. Available at: https: //www. ipis. ir/en/subjectview/608769/the-islamic-republic-of-iran-and-south-caucasus-security-nagorno-karabakh-case
  • D’Anieri, Andrew. (2020). Peace at last? Assessing the ceasefire in Nagorno-Karabakh, Atlantic Council, November 13, 2020. available at: https: //www. atlanticcouncil. org/blogs/new-atlanticist/peace-at-last-assessing-the-ceasefire-in-nagorno-karabakh/
  • De Waal, Thomas. (2021). Unfinished Business in the Armenia-Azerbaijan Conflict, Carnegie Endowment International Peace, February 11, 2021. Available at:
  • De Waal, Thomas. (2022). Nagorno-Karabakh in the Shadow of Ukraine; What Russia’s War Means for Armenia and Azerbaijan, foreign affairs, May 30, 2022. Available at:
  • Geybullayeva, Arzu. (2022). Armenian and Azerbaijani leaders take tentative steps toward peace, Global Voices, 25 May 2022. Available at: https: //globalvoices. org/2022/05/25/armenian-and-azerbaijani-leaders-take-tentative-steps-toward-peace/
  • Godet, M. and P. Durance (2011). Strategic Foresight for Corporate and Regional Development, Dunod and Unesco
  • Gordon, Theodore. (1994), Trend Impact Analysis, AC/UNU Millennium project
  • Huseynov, Vasif. (2022). Opinion: Brussels summit has given a new momentum to Armenia-Azerbaijan peace prospects, common space, April 20, 2022. Available at:
  • Kaleji, Vali. (2022). The impact of the war in Ukraine on regional cooperation in the South Caucasus, Middle East Institute, June 8, 2022. Available at: https: //www. mei. edu/publications/impact-war-ukraine-regional-cooperation-south-caucasus
  • Meister, Stefan. (2021). Shifting Geopolitical Realities in the South Caucasus, The Stockholm Centre for Eastern European Studies at the Swedish Institute of International Affairs, SCEEUS Reports on Human Rights and Security in Eastern Europe No. 8.
  • Meister, Stefan. (2022). Restoring EU influence in the South Caucasus, German Council on Foreign Relations, January 31, 2022. https: //dgap. org/en/research/publications/restoring-eu-influence-south-caucasus
  • Ögütçü, Mehmet. (2015). China in the South Caucasus: not a critical partnership but still needed, In ‘The South Caucasus Between integration and fragmentation’, EPC &
  • Sanchez, Wilder Alejandro. (2022). Azerbaijan’s Delicate Balancing Act amid the Ukraine War, geopolitical monitor, May 5, 2022. Available at: https: //www. geopoliticalmonitor. com/azerbaijans-delicate-balancing-act-amid-the-ukraine-war/
  • -Daragahi, Borzou. (2020). Nagorno-Karabakh: An unexpected conflict that tests and perplexes Iran, Atlantic Council, November 9, 2020. Available at:
  • Ohanyan, Anna. (2020). Russia and the West Still Need Each Other in Nagorno-Karabakh, Carnegie Endowment International Peace, November 24, 2020. Available at:
    • Ranjan, Rohit. (2022). Russia Begins Withdrawing Troops Stationed In Syria; Likely To Transfer Some To Ukraine, Republic World, May 8, 2022. Available at: https: //www. republicworld. com/world-news/russia-ukraine-crisis/russia-begins-withdrawing-troops-stationed-in-syria-likely-to-transfer-some-to-ukraine-articleshow. html

Welt, Cory, Bowen, Andrew S. (2021). Azerbaijan and Armenia: The Nagorno-Karabakh Conflict, congressional research service