شناسایی متغیرهای آینده تأثیرگذار بر تفکیک قوا در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده پژوهی دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

2 استاد گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف اصلی از تفکیک قوا، تقنین، اجرا و قضا، به نحو صحیح و واقعی است. ساختار حکومتی در جمهوری اسلامی ایران نیز به موجب اصل 57 قانون اساسی، تفکیک قوا را را به رسمیت شناخته است. این پژوهش از نظر هدف؛ کاربردی و از لحاظ ماهیت؛ توصیفی-تحلیلی است، که با ترکیب روش‌­های آینده‌­پژوهی؛ در راستای پاسخ به چیستی شناسایی متغیرهای آینده تأثیرگذار بر تفکیک قوا در حقوق اساسی ج.ا.ا، انجام و در ادامه از نرم‌­افزار علم‌­سنجی «VOSviewr» استفاده شد تا با استفاده از آن ارتباط متغیرهای تأثیرگذار بر آینده آن ترسیم شود. از مجموع 45 پیشران احصاء شده، 31 پیشران در شمار متغیرهای موافق با تفکیک قوا، 4 پیشران در شمار متغیرهای موافق مشروط (نسبی) و تعداد 10 پیشران در شمار متغیرهای مخالف با تفکیک قوا شناسایی شد. برابر شناسایی نرم‌­افزار تعداد 17 واژه پرکاربرد از واژگان مرتبط با تفکیک قوا و حقوق اساسی، تا سال 2010میلادی و تعداد 18 واژه پرکاربرد نیز از سال 2018میلادی به بعد شناسایی شد. مضاف بر پیشران­‌های مؤکد، حکم حکومتی ولی معظم فقیه، به دلیل نقش تعدیل‌‍­کنندگی و گره­‌گشایی در بن‌­بست‌­های مختلف (تریبونا)، به عنوان یک پیشران کلیدی و حیاتی خواهد بود. از منظر پژوهشگر یافته‌ها نشان می‌دهد که متغیرهای فراوانی بر آینده تفکیک قوا در جمهوری اسلامی ایران نقش‌آفرینی خواهند داشت که مهمترین آنها پیشران‌های مذهبی اعم از شیعی و سنی و نیز پیشران‌های فلسفی و کلامی و نیز ابرپدیده ولی فقیه که کاربست آن همانند قاعده تریبونا در غرب است دارای نقش برجسته و متمایز خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of future variables affecting the separation of powers in the constitutional rights of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Amir Mesbahkia 1
  • Abbasali Kadkhodaee 2
1 Ph.D. Candidate in Futures Studies, Supreme national Defense university, Tehran, Iran.
2 Full Prof. in Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research in terms of purpose; Functional and in nature; It is descriptive-analytical, Which combines futures research methods; In order to answer what is the identification of future variables affecting the separation of powers in the constitutional rights of the Islamic Republic of Iran, Then, the scient metric software "VOSviewr" was used to draw the relationship between the effective variables of the future. Out of 45 counted propellants, 31 propellants were identified as variables in favor of segregation, 4 propellants were considered as conditional (relative) and 10 propellants were counted as variables opposed to segregation. According to the software, 17 most used words were identified from the words related to the separation of powers and constitutional rights, until 2010, and 18 most used words were identified from 2018 onwards. In addition to the emphatic impulses, the ruling of the Supreme Leader will be a key and vital impetus due to its moderating and unblocking role in various contexts (tribune phenomenon).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures Studies
  • Separation of Powers
  • Fundamental Rights
  • Philosophical Drivers
  • Tribunal

مراجع

  • ابراهیمی، م. (1392). بررسی اصل پنجاه و هفتم (موضوع جلسه بیست و یکم مشروح مذاکرات). پژوهشکده شورای نگهبان. شماره مسلسل 13920112.
  • احمدیان، مهدی؛ ذوالفقارزاده و محمد مهدی. (1398). درآمدی بر آینده‌‌اندیشی قرآنی: باورهای بنیادین، الگوهای رفتاری و رهنمودهای پژوهشی. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
  • ارسطو، ارسطاطالیس (1349). سیاست. ترجمۀ حمید عنایت. تهران: علمی و فرهنگی.
  • اسپکتور، سلین. (1382). قدرت و حاکمیت در تاریخ اندیشه غرب. ترجمۀ عباس باقری. تهران: نشر نی.
  • اسدیان، احمد (1391). تحولات تفکیک قوا (نگرش بر تغییرات مهندسی قدرت سیاسی. تهران: مجد.
  • اکبری، محمد رضا. (1377). تحلیلی نو و عملی از ولایت فقیه. اصفهان: انتشارات پیام عترت.
  • امیر آفتابی و زهره سادات. (1391). دگردیسی تفکیک قوا از مفهوم کلاسیک به مفهوم مدرن. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران.
  • امینی، پرویز. (1388). مهار قدرت در مردم‌‌سالاری دینی براساس دیدگاه‌‌های امام خمینی (ره) و قانون اساسی. تهران: مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب توسعه.
  • آبادیان، حسین. (1374). مبانی نظری حکومت مشروطه و مشروعه. تهران: نشر نی.
  • باقری مطلق، هادی. (1394). بررسی نسبت تفکیک قوا و نظریه ولایت فقیه در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
  • برومند، محمد. (1392). الگوی مطلوب تفکیک قوا در جمهوری اسلامی ایران، با مطالعه تطبیقی تحولات اخیر تفکیک قوا در فرانسه. (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.
  • بوشهری، جعفر. (1384). حقوق اساسی، اصول و قواعد (ج 1). تهران: شرکت‌‌‌‌های انتشار.
  • پدرام، عبدالرحیم و احمدیان، مهدی. (1394). آموزه‌‌ها و آزموده‌‌های آینده‌‌پژوهی. تهران: مؤسسه افق آینده‌‌پژوهی راهبردی.
  • پدرام، عبدالرحیم و سیفی کلستان، ابوذر. (1399). مفهوم نشانه‌‌های ضعیف در آینده‌‌پژوهی. تهران: فصل نامه آینده‌‌پژوهی دفاعی، 5(17): 39-61.
  • پژوهشکده شورای نگهبان (1391). مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره ششم. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  • تقی‌‌زاده، جواد. (1393). تاریخ تحولات حقوق عمومی، دوره کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه مازندران.
  • جعفریان، رسول. (1373). تاریخ سیاسی اسلام، سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  • جوان آراسته، حسین. (1395). تفکیک قوا در نظام سیاسی اسلام و جمهوری اسلامی ایران، فقه و مبانی حقوق اسلامی. سال چهل و نهم، شماره یکم، بهار و تابستان.
  • حبیب زاده، توکل و آجرلو، اسماعیل، (1391). نقد مبانی انسان شناختی اصل تفکیک قوا، پژوهش‌‌نامه حقوق اسلامی. پیاپی 36.
  • حسینی بهشتی، محمد حسین. (۱۳۷۸). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: انتشارات بقعه.
  • خسروی، حسن. (1393). حقوق اساسی (رشته مدیریت). تهران: انتشارات خرسندی.
  • روسو، ژان ژاک. (1347). قرارداد اجتماعی. ترجمۀ غلام‌‌حسین زیرک‌‌زاده. تهران: شرکت سهامی چهر.
  • زمزم، علی‌‌رضا. (1391). منطق تحول اندیشه توزیع قدرت، با تأکید بر دیدگاه امام خمینی (ره)، فصل‌‌نامه رهیافت انقلاب اسلامی. 6(19).
  • زنهاری، مهسا. (1395). بررسی مفهوم تفکیک قوا در دوران معاصر، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه. 2(1).
  • شمس الدین، محمد مهدی. (1375). نظام حکومت و مدیریت در اسلام. ترجمۀ مرتضی آیت‏الله‏زاده شیرازی، مترجم). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • طاهری فدافن، دانیال. (1391). تحول حقوق اساسی در عصر مشروطه در ایران. (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  • طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. (1385). حقوق اساسی. تهران: میزان.
  • طحان نظیف، هادی؛ احسانی، رضا (1396). خوانشی نو از دیدگاه‌‌های تحلیلی نسبت به مفهوم قانون در عصر مشروطه، پژوهشنامه حقوق اسلامی. سال هجدهم، شمارة اول (پیاپی 45 )، بهار و تابستان.
  • عباس‌‌زاده، حمید. (1395). تحلیل مبانی نظری و ریشه تاریخی تئوری تفکیک قوا. (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
  • عباسی لاهیجی، بیژن. (1389). مبانی حقوق اساسی. تهران: انتشارات جنگل.
  • عزیزی، مجتبی؛ قطبی، میلاد. (1391). بررسی مقایسه‌‌ای اندیشه تفکیک قوا با هنجارهای حکومتی امیرالمؤمنین (ع)، فصل‌‌نامه مطالعات حقوقی دولت اسلامی. سال اول، شماره 2.
  • فاستر، مایکل. بی‌ (1376). خداوندان اندیشه سیاسی (ج 1)، ترجمۀ جواد شیخ الاسلامی. قسمت اول، تهران: امیرکبیر.
  • قادری نمین، مسعود؛ طاهری، محسن و صالحی فارسانی، علی. (1401). اصل تفکیک قوا و نظریه‌های موجود در آن. جامعه‌شناسی سیاسی ایران. سال پنجم، شماره یازدهم، بهمن ماه.
  • قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل. (1398). بایسته‌‌های حقوق اساسی. تهران. نشر میزان.
  • قاضی، ابوالفضل. (1370). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: نشر دادگستر.
  • قاضى، ابوالفضل. (1375). گفتارهایى در حقوق عمومى. تهران: نشر دادگستر. قاضی، ابوالفضل (1388). بایسته‌‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
  • کاتوزیان، ناصر. (1388). فلسفه حقوق (ج1). تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کربلایی پازوکی، علی. (1392). ولایت فقیه؛ پیشینه، ادله، اختیارات. قم: دفتر نشر معارف.
  • لک‌‌زایی، شریف، (1385). توزیع و مهار قدرت در نظریه ولایت فقیه. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
  • مدنی، جلال الدین (1374). حقوق اساسی تطبیقی. تهران: گنج دانش.
  • مرادی لار، لیلا (1394). اصل پنجاه و هفتم قانون اساسی در نظم اساسی ایران. (پایان نامه دوره کارشناسی ارشد)، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
  • مصباح، محمدتقی (1384). مشکات؛ حقوق و سیاست در قرآن (1). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • ملک‌‌زاده، فرهاد، (1396). تفکیک قوا در نظام جمهوری اسلامی با توجه به اصل 57 قانون اساسی. (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
  • منتسکیو، شارل. (1391). روح القوانین (ج 1)، ترجمۀ علی اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.
  • منتظری، حسین علی. (1411 ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. قم: بی‌نا.
  • نوربخش، امیرحسین. (1390). بررسی تحولات ساختاری دولت و حقوق بنیادین در ایران باستان. (رساله دکتری)، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
  • نوروزی، محمدجواد. (1379). نظام سیاسی اسلام. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  • نویمان، فرانتز (1373). آزادی و قدرت و قانون. ترجمۀ عزت‌‌الله فولادوند. تهران، خوارزمی.
  • هادوی تهرانی، مهدی. (1381). ولایت و دیانت؛ جستارهایی در اندیشه سیاسی اسلام. قم: مؤسسه فرهنگی خانه خرد.
  • هاشم زاده هریسی، هاشم. (1387). موانع و راه‌‌کارهای تعامل قوای مجریه و مقننه، فصل‌‌نامه اطلاع رسانی حقوقی. شماره 14، سال هفتم.
  • هاشمی، محمد (1385). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (ج2). تهران: نشر میزان.
  • هاشمی، محمد. (1390). حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. تهران: میزان.

 

  • Andriamamonjy, A., Saelens, D., & Klein, R. (2019). A combined scientometric and conventional literature review to grasp the entire BIM knowledge and its integration with energy simulation. Journal of Building Engineering, 22, 513-527.
  • Bell,Wendell. (2003). Foundation of Futures Studies: History, Purposes, and Knowledge (Human Science for New Era), London: Transaction Publishers.
  • Bowie, Nikolas & Renan, Daphna؛ The Separation-of-Powers Counterrevolution. The yale low Journal. 2022: 2386
  • Dator, James (ed), (2002). Futures Studies in Higher education: Advancing Futures, Wesport CT: Praeger.
  • Fergnani, A. (2019). Mapping futures studies scholarship from 1968 to present: A bibliometric review of thematic clusters, research trends, and research gaps. Futures, 105, 104-123.
  • Prakash, S. (2000). The Essential Meaning of Executive Power. University of San Diego, Public Law and Legal Theory Working Paper, no. 4.
  • Thomas W. Merrill, The Constitutional Principle of Separation of Powers, SUP. CT. REV, 1991.
  • Albert: "constitutional Design". Encyclopedia of Democratic Thought. Edited by paul B. Clarke and joe foweraker. Routlege. 2001.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار