سناریونگاری به روش GBN (مطالعه موردی: اقدام نظامی عربستان علیه ایران)

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه امام حسین (ع)

2 دانشجوی دکتری مطالعات منطقه (گرایش خاورمیانه) دانشگاه امام حسین(ع)

چکیده

تغییرات رخ‌داده در سامانه نظم منطقه‌ای منجر به تشدید رویکردهای تقابلی عربستان با ایران شده است. تا جایی که امکان مواجهه نظامی عربستان با ایران با احتساب حالت‌های محتمل ذیل این نوع از مواجهه، بیشتر از قبل مورد تأمل تحلیل‌گران قرار گرفته است. بر این مبنا، این مقاله با روش سناریونگاری به سبک GBN کوشیده به این پرسش اصلی پاسخ دهد که سناریوهای مواجهه نظامی عربستان در قبال ایران کدام خواهد بود و چه عواملی بر شکل‌گیری این سناریوها موثر است. در این روش با تبیین عدم قطعیت‌های بحرانی از بین مهم‌ترین پیشران‌ها، مبنای سناریوها ترسیم می‌گردد. فرضیه مقاله بر این مبنا سامان یافته است که سه گونه تقابل مستقیم، نیابتی و تشدید منازعات فرقه‌ای در ایران می‌تواند از سوی عربستان دنبال شود. بررسی اهمیت و قطعیت پیشران‌ها بر مبنای منابع کتابخانه‌ای و هم‌چنین بهره‌مندی از نظرهای خبرگان، در چارچوب روش سناریونگاری، نشان داد که آینده جنگ یمن و تاب‌آوری ایران در مقابل فشارهای تحریم اقتصادی آمریکا و متحدانش، در تعیین رویکرد عربستان برای مواجهه نظامی با این کشور مؤثر بوده و می‌تواند مبنای رفتار نظامی آتی آن با ایران تا پایان ریاست‌جمهوری دوره اول ترامپ باشد. بر این مبنا، سناریوی ایجاد ناامنی و تشدید تروریسم در داخل، محتمل‌تر از جنگ مستقیم و نیابتی برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

GBN scanning method Case study: Saudi Arabia's military action against Iran

نویسندگان [English]

  • Hadi Tajik 1
  • Ehsan Kiani 2
  • Saeed Sasanian 2
  • Mahdi Roohi 2
1 Assistant Prof. in Imam Hosein University
2 PhD. student in regional studies, Imam Hussein University
چکیده [English]

Changes in the regional order system have led to an intensification of the Saudi opposition to Iran's approach to the extent that the possibility of Saudi Arabia's military encounter with Iran, taking into account the likely states of this type of encounter, has been more than analysts contemptuous. Based on this, this paper attempts to answer the main question by using Schwartz scenario-scanning method and using the descriptive method to answer the main question: what are the likely scenarios about Saudi military confrontation with Iran and what factors affect the formation of these scenarios. The paper's hypothesis is based on the fact that three types of direct confrontation, proxy and sectarian warfare inside can be pursued by Saudi Arabia. The study of the factors, drivers, and their significance and certainty in the context of the scenario scenario showed that the future of the Yemeni war and the resilience of Iran to the economic pressures of the United States and its allies have been effective in determining the Saudi approach to military confrontation with the country and could serve as a basis for its future military conduct. The data of this paper have been collected from library sources as well as from expert opinions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabia
  • Iran
  • scenario
  • GBN method
  • civil war

مراجع

آرم، آرمینا. (1395). ایران و عربستان، رقابت بر سر نفوذ در خاورمیانه، فصلنامه سیاست، سال سوم، شماره نهم.
اکرمیان، سید محمدحسین. (1394). تبیین شاخص‌های گفتمانی گروهک تروریستی جیش‌العدل، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 41.
بسطامی، رضا. (1384). صاحبان خودخوانده کردستان، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، شماره 36.
بهروزی‌لک، غلامرضا. (1396). سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 32.
پورموسوی، سید موسی. (1389). فعالیت‌های تروریستی پژاک و امنیت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه آفاق امنیت، شماره 9.
تاریوردی، حسن، (1396). عوامل مؤثر در گسترش روابط ایران و عمان، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 30.
توکلی، یعقوب، (1392). روابط ایران و عراق پس از صدام، فرصت‌ها و چالش‌ها، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره 5.
جعفری‌ولدانی، اصغر. (1388). جایگاه خلیج‌فارس در روابط ایران و کویت، دوفصلنامه پژوهش سیاست، شماره 27.
چرماک، توماس. (1393) برنامه‌ریزی بر پایه سناریو، ترجمه سعید خزایی، تهران: نشر علم‌آفرین.
حسینی، مختار، (1381). روابط خارجی ایران با کشورهای منطقه خاورمیانه در طول جنگ تحمیلی، فصلنامه نگین ایران، شماره 2.
حقیقی، علی‌محمد. (1395). آینده‌پژوهی روابط میان کشورهای ایران و عربستان، فصلنامه مطالعات آینده‌پژوهی و سیاست‌گذاری، دوره 2، شماره 4.
حیدری، وحید، (1395). شناسایی و تبیین عوامل و پیشران‌های مؤثر بر روابط ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس در افق ده‌ساله، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی، شماره 2.
خادم، فاضله. (1388). بازتاب بازی عربستان و ایالات‌متحده بر امنیت ملی ایران، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 58.
دهشیار، حسین. (1386). ستون‌های دوگانه بی‌ثباتی در پاکستان، ماهنامه اطلاعات سیاسی، شماره 240.
دهشیری، محمدرضا. (1395). ژئوپلیتیک منطقه و روابط ایران و عربستان، فصلنامه روابط خارجی، سال 8، شماره اول.
رستمی، محسن. (1395). سناریوهای محتمل در آینده‌پژوهی روابط خارجی ایران و عربستان مبتنی بر تحولات منطقه عربی، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 17.
رفیع، حسین. (1394). تاثیر نفوذ وهابیت در پاکستان بر روابط این کشور با جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، شماره 32.
رومینا، ابراهیم. (1384). تحول روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر ژئوپلتیک خلیج‌فارس، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 77.
زین‌العابدین، یوسف. (1389). عوامل تأثیرگذار بر روابط ژئوپلتیک ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس، دوفصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، شماره 2.
سجادی، عبدالقیوم. (1377). طالبان، ایران و پاکستان، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 2.
سمیعی‌اصفهانی، علیرضا. (1394). ژئوپلتیک هویت و تأثیر آن بر راهبرد امنیتی ایران و عربستان در بحران یمن، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 5، شماره 2.
شفیعی، صادق. (1396). واکاوی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، شماره 33.
شوارتز، پیتر، (1388). هنر دورنگری، ترجمه عزیز علیزاده، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
عبادی، عبدالواحد. (1394). بازتاب نظم سیاسی جدید عراق بر روابط ایران و عربستان، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 4، شماره 3.
علی‌پور، عباس. (1389). ضرورت‌های بسط ژئوپلتیکی ایران در خاورمیانة عربی با تأکید بر تحولات اخیر، فصلنامه آفاق امنیت، شماره 9.
کریم‌آبادی، مظاهر. (1393). بررسی روابط سیاسی ایران و امارات متحده عربی، مجموعه مقالات ششمین همایش بین‌المللی تحولات جدید ایران و جهان، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین.
کیخا، معصومه. (1393). بررسی روابط ایران و قطر، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 18.
گر، تد رابرت. (1377). چرا انسانها شورش می کنند، ترجمه علی مرشدی‌زاد، تهران: انتشارات پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
محمدی، ضیا. (1396). نقش روابط اقتصادی در میزان تعهد سیاسی امارات متحده عربی، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، شماره 35.
مراد، علی. (1396). روزنامه الاخبار.
مفیدی‌احمدی، حسین. (1394). تاثیر تنش در روابط با عربستان بر روابط ایران و ترکیه، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
نظری، علی‌اشرف. (1395). ارزیابی میزان کاربست روش سناریونویسی در پژوهش‌های روابط بین‌الملل در ایران، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 39.
نورعلی‌وند، یاسر. (1396). عربستان سعودی و تلاش برای موازنه سازی مجدد در برابر ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 75.
نوروزی، نورمحمد. (1393). چشم‌انداز روسی به روابط ایران و روسیه، پژوهش‌نامه سیاست بین‌الملل، سال 3، شماره 1.
هادیان، حمید. (1385). کاوشی در روابط ایران و عربستان سعودی، فصلنامه راهبرد، شماره 39.
الوقت. (1397). تحریم ایران، ژئوپلتیک نفت و بازی خطرناک آل سعود، قابل دسترس در: http://alwaght.com/fa/News/135266.
ای‌بی‌سی‌نیوز. (20 می 2017). Trump signs $110 billion arms deal with Saudi Arabia on a tremendous day، قابل دسترسی در: https://abcnews.go.com/Politics/trump-signs-110-billion-arms-deal-saudi arabia/story?id=47531180.
حرمی، فاضل. (1397). احزاب کرد به دنبال حمایت آمریکا برای عملیات در ایران، خرداد 1397، قابل دسترسی در:
 https://www.al-monitor.com/pulse/fa/contents/articles/originals/2018/06/iran-kurdish-rebels-kdpi-komala-hijri-washington-trump.html
سی‌ان‌ان بالعربیة. (9 جولای 2016). ترکی الفیصل فی مؤتمر المعارضة الإیرانیة: أرید إسقاط النظام.. ومریم رجوی: لتسقط ولایة الفقیه، قابل دسترسی در:
https://arabic.cnn.com/world/2016/07/09/saudi-prince-turki-alfaisal-free-iran
صالحی‌خواه، محسن. (1395). ارتش کاغذی کینگ سلمان، پایگاه تحلیلی الوقت، قابل دسترسی در آدرس:
http://alwaght.com/fa/News/78919
غبیشاوی، رضا. (1396). نکاتی درباره رابطه ایران و کویت، تیر 1396، قابل دسترسی در:
http://www.asriran.com/fa/news/550228
کیانی، نادر. (1396). احتمال کودتا در اردوگاه کوماه، مرداد 1396، قابل دسترسی در:
http://www.rajanews.com/news/275205
مشرق‌نیوز، راز تشدید مواضع خصمانه اردن علیه ایران، فروردین 1396، قابل دسترسی در:
https://www.mashreghnews.ir/news/713188
Al-Rasheed, M .(2015). Saudi Arabia’s Foreign Policy: Loss without Gain?, In The New Politics of Intervention of Gulf Arab States, LSE Middle East Center.
Friedman, T. (2013). Let’s Make a Deal, New Yourk Times, Available at: https://www.nytimes.com/2013/11/20/opinion/friedman-lets-make-a-deal.html.
Global Fire Power (2018). 2018 Military Strength Ranking, Available at:  https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp.
Pasha, A. K. (2016). Saudi Arabia and the Iranian Nuclear Deal, Journal of Contemporary Review of the Middle East, 3 (4).

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار