مفهوم نشانه‌های ضعیف در آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده‌پژوهی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

2 استادیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده

پیش‌گیری از غافل‌گیری یکی از کارکردهای اساسی و حیاتی آینده‌پژوهی تلقی می‌شود و تمرکز بر شناسایی و تحلیل نشانه‌های ضعیف می‌تواند این هدف مهم را به‌طور مؤثرتری محقق نماید. این در حالی است که با جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی ازجمله اس. آی. دی، ایرانداک و پایگاه خارجی ساینس‌دایرکت و بررسی نتایج جستجو با واژه‌ی نشانه‌های ضعیف و عبارات هم‌راستا به وضوح پیداست که در پروژه‌ها و فعالیت‌های اجرا شده‌ی پژوهشی و دانشگاهی آینده‌پژوهی، توجّه چندانی به این مفهوم حیاتی نشده‌ و ابعاد مفهومی و ساختاری، اهمیت، جایگاه و کارکردهای آن توسط پژوهشگران ایرانی و حتی آینده‌پژوهان بصورت جدی مورد مطالعه‌ قرار نگرفته ‌است. لذا این مقاله ضمن بررسی گستره‌ی مفهومی عبارت نشانه‌های ضعیف به تبیین وجوه مفهومی و کارکردی، اهمیّت و جایگاه نشانه‌های ضعیف می‌پردازد. این پژوهش مبتنی بر روش پژوهش اسنادی و با استناد به پژوهش‌ها و مطالعات اجرا شده در زمینه‌ی نشانه‌های ضعیف، به بررسی مفهوم نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی آینده‌پژوهی می‌پردازد و با استفاده از روش تحلیل علم‌سنجی جایگاه نشانه‌های ضعیف را در پروژه‌ها و فعالیّت‌های پژوهشی این حوزه‌ی تحقیقاتی جدید تبیین می‌کند. همچنین در این مقاله گریزی هم به اشکالات رایج در پژوهش‌های آینده‌پژوهی از حیث فرآیندی و روش‌شناسی زده می‌شود. این پژوهش به‌طور موجز به برخی نکات فنی در چگونگی پیش‌برد یک فعالیت آینده‌پژوهی با تمرکز بر رویکرد فرآیندی و بکارگیری مفهوم نشانه‌های ضعیف می‌‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Weak Signals concept in Futures Studies

نویسندگان [English]

  • Abouzar Seifi Kalestan 1
  • Abdurrahim Pedram 2
1 Ph.D. Student in Futures Studies, Supreme National Defense University
2 Assistant Prof. Supreme National Defense University
چکیده [English]

Surprise prevention is one of the essential and critical functions of the Future Studies and focusing on the detection and analysis of Weak Signal(s) can effectively help us reach this important goal.
Search results in Iranian databases SID and Irandoc by use of weak signal(s) and related terms, clearly show that weak signals and it's conceptual-structural aspects and importance, position and functions have been seriously neglected by Iranian futurists and researchers. Therefore, this paper, parallel to examining the conceptual scope of the weak signals term, explains the conceptual and functional aspects, importance and position of weak Signals.
Based on the documentary research method and referring to researches and studies conducted in the futures research field, this study examines the conceptual aspects of weak signals. It uses the Scientometrics analysis method and based on search results in Sciencedirect database try to clarify and define the position of weak signals concept in the recent research projects and activities in futures research area.
In this paper, some common ambiguities in the futures research works in terms of process approach and methodology have been discussed.
Some technical points on how to advance a futures research by focusing on the process approach and applying the concept of weak signals, have also been summarized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures Studies
  • Foresight
  • Weak Signal(s)
  • Scanning
  • Watching

مراجع

  • ‏‫بروس، دنیل. (۱۳۹۹). سازمان پیش‌نگر‏‫: اختلال و تغییر را به فرصت و مزیت تبدیل کنید‏‫، ترجمه ابوذر سیفی‌کلستان و محمود بیرانوند. تهران: انتشارات دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  • ‏‫پدرام، عبدالرحیم. و احمدیان، مهدی. (۱۳۹۴). آموزه‌ها و آزموده‌های آینده‌پژوهی. تهران: موسسه‌ی افق آینده پژوهی راهبردی.
  • ‏‫جبل عاملی، محمدسعید.، و امینی، حامد. (۱۳۹۸). توسعه مدل آینده‌نگاری مبتنی بر رویکرد فراتلفیق. فصلنامه آینده پژوهی دفاعی، 4(15)، 7-34.  
  • ‏‫صادقی فسایی، سهیلا. و عرفان منش، ایمان. (۱۳۹۴). مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی؛ مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانواده ایرانی. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ، 8(29)، 61-91. ‪ ‎
  • ‏‫گیدلی، جنیفر ام. (۱۳۹۶). آینده: یک معرفی بسیار کوتاه، ترجمه ابوذر سیفی‌کلستان. تهران: انتشارات فرهیختگان دانشگاه.

 

 

  • Ahlqvist, T., & Uotila, T. (2020). Contextualising weak signals: Towards a relational theory of futures knowledge. Futures, 119, 102543.
  • Andriamamonjy, A., Saelens, D., & Klein, R. (2019). A combined scientometric and conventional literature review to grasp the entire BIM knowledge and its integration with energy simulation. Journal of Building Engineering, 22, 513-527.
  • Ansoff, H. I. (1975a). Managing Strategic Surprise by Response to Weak Signals. California Management Review, 18(2), 21-33. https://doi.org/10.2307/41164635
  • Ansoff, H. I. (1975b). Managing surprise and discontinuity strategic response to weak signals. European Institute for Advanced Studies in Management.
  • Aykroyd, R. G., Leiva, V., & Ruggeri, F. (2019). Recent developments of control charts, identification of big data sources and future trends of current research. Technological Forecasting and Social Change, 144, 221-232.
  • Batagelj, V., & Maltseva, D. (2020). Temporal bibliographic networks. Journal of Informetrics, 14(1), 101006.
  • Fergnani, A. (2019). Mapping futures studies scholarship from 1968 to present: A bibliometric review of thematic clusters, research trends, and research gaps. Futures, 105, 104-123.
  • Holopainen, M., & Toivonen, M. (2012). Weak signals: Ansoff today. Futures, 44(3), 198-205.
  • Ilmola, L., & Kuusi, O. (2006). Filters of weak signals hinder foresight: Monitoring weak signals efficiently in corporate decision-making. Futures, 38(8), 908-924.
  • Kerstin Cuhls. (2003). From forecasting to foresight processes—new participative foresight activities in Germany. Journal of Forecasting, (22), 93-111.
  • Kim, S., Kim, Y.-E., Bae, K.-J., Choi, S.-B., Park, J.-K., Koo, Y.-D., … Hong, S.-W. (2013). NEST: A quantitative model for detecting emerging trends using a global monitoring expert network and Bayesian network. Futures, 52, 59-73.
  • Mendonça, S., Cardoso, G., & Caraça, J. (2012). The strategic strength of weak signal analysis. Futures, 44(3), 218-228.
  • Mendonça, S., Pina e Cunha, M., Kaivo-oja, J., & Ruff, F. (2004). Wild cards, weak signals and organisational improvisation. Futures, 36(2), 201-218.
  • Mühlroth, C., & Grottke, M. (2018). A systematic literature review of mining weak signals and trends for corporate foresight. Journal of Business Economics, 88(5), 643-687.
  • Rossel, P. (2012). Early detection, warnings, weak signals and seeds of change: A turbulent domain of futures studies. Futures, 44(3), 229-239.
  • Seidl, D., Tsoukas, H., & Shepherd, J. (2004). The concept of “weak signals” revisited: A re-description from a constructivist perspective. In Managing the Future: Developing Strategic Foresight in the Knowledge Economy (pp. 153-170). Oxford: Blackwell.
  • Zhong, B., Wu, H., Li, H., Sepasgozar, S., Luo, H., & He, L. (2019). A scientometric analysis and critical review of construction related ontology research. Automation in Construction, 101, 17-31.

Zou, X., & Vu, H. L. (2019). Mapping the knowledge domain of road safety studies: A scientometric analysis. Accident Analysis & Prevention, 132, 105243.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار