ارایه چارچوب تحلیل موضوعات ژئوپلتیک دفاعی مبتنی بر آینده‌نگاری راهبردی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشجوی دکتری تخصصی آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

3 دانشیار گروه آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

4 مدیرگروه آینده پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

چکیده

هدف از این مطالعه ارایه چارچوبی آینده‌پژوهانه برای تحلیل موضوعات ژئوپلیتیک دفاعی می‌باشد. ژئوپلیتیک یا سیاست جغرافیایی ناظر بر اثر محیط و اشکال یا پدیده‌های محیطی نظیر موقعیت جغرافیایی، شکل زمین، منابع کمیاب، امکانات ارتباطی و انتقالی (زمینی، دریایی و هوایی)، وسایل ارتباط‌‌جمعی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی، به‌ویژه در سطوح گسترده منطقه‌ای و جهانی می‌باشد. در پژوهش حاضر پس از بررسی ادبیات نظری ژئوپلیتیک و آینده‌‌نگاری راهبردی و بررسی تطبیقی عوامل ژئوپلیتیک، چارچوبی برای تحلیل موضوعات ژئوپلیتیک دفاعی مبتنی بر آینده‌نگاری راهبردی ارایه می‌گردد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف در زمره پژوهش‌های کاربردی و از نوع توصیفی - پیمایشی است که در آن از روش ترکیبی استفاده‌ شده است. روش گردآوری داده؛ مصاحبه، بررسی و تحلیل اسناد و مدارک و مقالات مرتبط و استفاده از پرسش‌نامه است. همچنین چارچوب ­نهایی و توالی گام‌های فرآیند با استفاده از تکنیک مدل‌سازی ساختاری تفسیری استخراج گردیده است. نتایج نشان می‌دهند که چارچوب مذکور از پنج سطح تشکیل شده است و دارای گام‌هایی نظیر؛ تحلیل کنشگران حال و آینده منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مؤثر بر ژئوپلیتیک دفاعی، وضعیت‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی، کشف و شناخت وضعیت مطلوب ژئوپلتیک دفاعی، شناخت و طرح‌ریزی ژئوراهبردها و موقعیت‌های راهبردی، ارزیابی مستمر موضوعات ژئوپلتیک و همسویی اقدام‌ها و راهبردها با اهداف و علایق ژئوپلتیک می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Provide a framework for analyzing defense geopolitical issues Based on strategic foresight

نویسندگان [English]

  • Mohamad Yousefi Khorayem 1
  • Ashkan Yousefi 2
  • Hakem Ghasemi 3
  • Farhad Darvishi Setalani 4
1 Researcher in Imam Hussein University
2 Ph.D. in Department of Futurology, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University
3 Associate Prof. of Futurology, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University
4 Department of Futurology, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

The purpose of this study is to provide a Foresighting framework for analyzing defense geopolitical issues. Geopolitics due to the environment and environmental forms or phenomena such as geographical location, land shape, scarce resources, communication and critical facilities (land, sea and air), the relationship between tools in political decision-making, especially at a continuous and global level there is. In the present study, after reviewing the theoretical literature of geopolitics and strategic Foresighting and comparative study of geopolitical factors, a framework for analyzing defense geopolitical issues based on strategic Foresighting is presented. In terms of purpose, the present study is an applied research and descriptive-survey type in which the combined method has been used. The method of data collection is reviewing and analyzing documents and related articles and using a questionnaire. Also, the final framework and sequence of process steps have been extracted using interpretive structural modeling(ISM) technique. The results show that the framework consists of five levels and has steps such as; Analysis of current and future regional and trans-regional actors affecting defense geopolitics, economic, political, military, social and cultural situations, discovering and recognizing the desired state of defense geopolitics, recognizing and planning geostrategies and strategic situations, continuous evaluation of geopolitical issues and strategies Geopolitical goals and interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures study
  • Strategic foresighting
  • Defense Geopolitics
  • Interpretive Structural Modeling

مراجع

  • اخباری، محمد. (1385). استراتژی غرب تضعیف توان ژئوپلیتیک جهان اسلام است. تهران: نشریه رسالت.
  • ایجابی، ابراهیم.، درویشی سه تلانی، فرهاد.، مینایی، حسین.، فضلی، صفر. و کشاورز ترک، عین‌اله. (1399). طراحی چارچوب آینده نگاری راهبردی فناوری‌های دفاعی در حوزه پدافند هوایی به روش مدلسازی ساختاری- تفسیری. فصلنامه آینده پژوهی دفاعی. 5(16): 143-169.
  • بزاززاده، مهدی.، داداش پور، هاشم. و مطوف، شریف. (1393). بررسی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده‌ نگاری منطقه‌ای؛ مطالعه موردی آذربایجان غربی. فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی. 4(13):79-104.
  • تیشه یار، ماندانا. (1390). آینده ‌پژوهی در مطالعات راهبردی. نوبت اول. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • حاجیانی، ابراهیم (1391). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌‌پژوهی. نوبت اول. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  • حافظ‌نیا، محمدرضا.، رشید، غلامعلی.، پرهیزگار، اکبر. و افشردی، محمدحسین. (1386). الگوی نظری طراحی راهبرد دفاعی مبتنی بر عوامل ژئوپلیتیکی. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلتیک. 3(8): 7-36.
  • سرمست، حمیدرضا.، بیژنی، علی. و اخباری، محمد. (1399). بررسی تحلیلی عوامل همگراساز (قوت‌ها و فرصت‌ها) در شکل‌گیری منطقه‌گرایی ایران و آسیای مرکزی. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای). 10(2): ۴۲۱ -۴۴۱.
  • سیاح مفضلی، اردشیر. و اسدی، علیرضا. (1393). بررسی ساختارهای فکری و مفاهیم کلیدی در آینده ‌پژوهی و ارایه چارچوب اجرای مطالعات آینده ‌پژوهی. فصلنامه آینده ‌پژوهی مدیریت. 26(102): 15-26.
  • شیخ عطار، علیرضا. (1384). دیپلماسی انرژی و امنیت ملی. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  • شیراوند، هنگامه. و هاشمی، محمدناصر. (1395). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر امنیت ملی پایدار، کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و توسعه پایدار. تهران: وزارت کشور.
  • عبدی، مسعود.، فرجی‌راد، عبدالرضا. و قربانی‌نژاد، ریباز. (1399). تبیین مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی مؤثر بر شکل‌گیری روابط راهبردی. فصلنامه ژئوپلتیک. 16(1): 1-36.
  • قادری حجت، مصطفی. و گل‌کرمی، عابد. (1399). بررسی و تحلیل نگرش ژئوپلیتیکی اسناد بالادستی آمایش سرزمین ایران. فصلنامه ژئوپلتیک. 16(2): 87-58.
  • قدیری، روح اله. (1384). بررسی چند تجربه ملی در آینده‌ نگاری. مجموعه مقالات دومین کنفرانس مدیریت تکنولوژی. تهران: انجمن مدیریت تکنولوژی ایران.
  • قدیری، روح‌الله.، ناظمی، امیر. و شماعی، علی. (1388). آینده‌ نگاری فناوری هوافضا در ایران 1404. چاپ اول. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
  • گودرزی، غلامرضا.، آذر، عادل.، عزیزی، فیروزه. و بابایی‌میبدی، حمید. (1395). ارائه چارچوب پیشنهادی آینده نگاری منطقه‌ای به‌مثابه حوزه پژوهشی میان‌رشته‌ای: مورد مطالعه، سند توسعه آمایش استان یزد. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. 8(2): 155-133
  • مایل افشار، فرحناز. (1391). بررسی تأثیر جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومی در مؤلفه‌های قدرت ملی ایران. فصلنامه ره نامه سیاست‌گذاری. 3(1): 109-140.
  • مجتهدزاده، پیروز. (1379). خلیج‌فارس، کشورها و مرزها. چاپ اول. تهران: چاپ حیدری.
  • میرحیدر، دره. (1381). مبانی جغرافیای سیاسی. چاپ هشتم. تهران: سمت.
  • نجفی، سجاد.، یزدان‌پناه درو، کیومرث.، پیشگاهی‌فرد، زهرا. و بدیعی‌ازنداهی، مرجان. (1399). تبیین مهمترین نیروهای پیشران تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران در افق زمانی 1410. فصلنامه آینده پژوهی دفاعی. 5(16): 63-87.
  • نوری، سیامک. و ایوبی، مریم. (1388). توسعه الگو آینده ‌پژوهی مبتنی بر پیمایش محیطی (مطالعه موردی در یک سازمان تحقیقاتی -دفاعی). فصلنامه مدیریت فردا. 8(22): 55-66.

 

  • Bell, W. (2003). Foundations of Futures Studies: Human Science for a New Era. New Brunswichk, NJ: Transaction Publishers.
  • Durst, C., Durst, M., Kolonko, T., Neef, A., & Greif, F. (2014). A holistic approach to strategic foresight: A foresight support system for the German Federal Armed Forces. Technological Forecasting and Social Change.
  • Godet, M. & Durance, P. (2011). Strategic Foresight: for coporate and regional development. In Strategic Foresight for Corporate and Regional Development.
  • Heger، & Rohrbeck، R. (2012). Strategic foresightfor collaborative exploration of new business fields, Technological Forecasting and Social Change، 79(5): 819-831.
  • Keenan, M. (2003). Technology Foresight: An Introduction, Technology Foresight for Organizers, Ankara, Turkey.
  • Martin, B. R. (1995). Foresight in science and technology. Technology Analysis & Strategic Management, 7(2), 139–168.
  • Miles, I., & Keenan, M. (2002). Practical Guide to Regional Foresight in the UK. European Communities, Luxembourg
  • Saritas, O., Taymaz, E., & Tumer. T. (2006). Vision 2023: Turkey’s national technology foresight program - A contextualist description and analysis. Economic Research Center Middle East Technical.
  • Saunders, M., Lewis, P., & Thornhill, A. (2009). Research methods forbusiness students. Essex: Prentice Hall: Financial Times.
  • Slaughter, R. (1997). Developing and applying strategic foresight. ABN Report, 5: 13–27.
  • University of Durham Business School. (2000). Leading into the Future: Foresight Perspectives from the Construction Industry Research and Information Association (CIRIA).

Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. Foresight, 5(3): 10-21.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار